Міхась Чарот-кароткае жыццё паэта
Дзяцінства і вучоба
Міхась Чарот нарадзіўся на нашай з вамі зямлі, а менавіта на тэрыторыі вёскі Рудзенск Ігуменскага павета. Сёння гэта ўжо гарадскі пасёлак Рудзенск і Пухавіцкі раён.
Дзень нараджэння паэта-7 лістапада 1896 года ў сям’і селяніна. Сапраўднае прозвішча пісьменніка-Кудзелька (Міхаіл Сямёнавіч). Паходзіць яна ад дзеда, які з’яўляўся ткачом пры панскім двары, бабуля служыла там жа ў статусе карміцелькі.
Сям’я пісьменніка была досыць вялікай. У ёй было 5 дзяцей, у яго было два браты і дзве сястры. Усе дзеці гэтай сям’і былі па сваім адораныя. Адзін з братоў – Павел служыў інжынерам і хатнім настаўнікам, другі – аграном. Сёстры: Марыя (кухар) і Анастасія (актрыса).
Стрыечныя браты і зусім дасягнулі высокіх пастоў пры БССР, адзін з’яўляўся начальнікам упраўлення па ахове аўтарскіх правоў пры Саюзе пісьменнікаў БССР (Іосіф). Другі-народны камісар фінансаў БССР (Іван). Праўда нават гэта не зберагло Міхася Чарота ад трагічнай гібелі.
Пачатковую адукацыю атрымліваў у Літве, дзе наведваў двухкласнае народнае вучылішча. Таксама навучанне суправаджалася запрашэннем хатняга настаўніка.
Наступны этап навучання-Маладзечанская настаўніцкая семінарыя (1913-1917), аднак навучанне сканчаў ужо ў Смаленску (1916-1917). Гэта падзея была звязана з тым, што навучанне прыйшлося на ваенныя гады. Адразу ж пасля вучобы быў мабілізаваны ў армію.
Як і многія дзеячы культуры і інтэлігенцыі пачынаючы са студэнцкіх гадоў займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю. Імкнуўся стварыць беларускі гурток разам з іншымі выхадцамі з Беларусі. Падчас Грамадзянскай вайны і інтэрвенцыі ўсталяваў сувязь з падпольнымі рэвалюцыйнымі арганізацыямі Беларусі, працаваў у паўстанцкім камітэце і займаўся арганізацыяй паўстанцкіх атрадаў.
Міхась Чарот – спявак
Як гаворыцца, творчы чалавек-творчы ва ўсім. Так у 1918 годзе паэт вяртаецца на радзіму. Гэты перыяд цесна звязаны з педагагічнай дзейнасцю. Выкладае ў школе, паступае ў Беларускі педагагічны ўніверсітэт. У гэты ж час пачынае спяваць у хоры Уладзіміра Тэраўскага пры так званай “Беларускай хатцы”. Па ўспамінах сучаснікаў валодаў выдатным барытонам. Гэтак жа з’яўляўся кіраўніком трупы” малады месяц”, выконваў ролі ў трупе легендарнага Уладзіслава Галубка.
Жыццё палітычнае
Ужо праз год пасля свайго вяртання пачынае займацца актыўнай палітычнай дзейнасцю, якая была цесна звязана з Камуністычнай партыяй. Так у 1919 годзе стаў членам Белнацкама і створанага пры ім ваеннага савета. Быў адным з арганізатараў Беларускай камуністычнай арганізацыі (белор. Беларуская камуністычная арганізацыя), якая ўтварылася ў студзені 1920 года з членаў «Маладой Беларусі». У 1920 годзе паступіў у ВКП (б). З 1920 супрацоўнік, у 1925-1929 гадах-рэдактар газеты ” Савецкая Беларусь»
У 1923 годзе прымае ўдзел у стварэнні літаратурнага аб’яднання «Маладняк» (з членскім білетам № 1), з якога выходзіць у канцы 1927 года. Некаторы час з’яўляецца сябрам аб’яднання «Полымя», затым уступае ў Беларускую асацыяцыю пралетарскіх пісьменнікаў.
У 1922-1924 гадах становіцца кандыдатам у члены, а 1924-1931 — член ЦВК БССР. У 1924 годзе праходзіць навучанне ў Маскве ў Дзяржаўным інстытуце журналістыкі.
У 1927 годзе ў камандзіроўцы Наркамасветы разам з Цішкай Гартным і Міхасём зарэцкім пабываў у Латвіі, Германіі, Францыі і Чэхаславакіі. У 1927 годзе належаў да праўлення Беларускага таварыства культурных сувязяў з замежжам. У 1930-х працаваў загадчыкам літаратурнага сектара дзяржаўнага выдавецтва БССР, кансультантам у кабінеце маладога аўтара Саюза пісьменнікаў БССР. Прысвяціў фігурантам справы “Саюза вызвалення Беларусі «верш” суровы прысуд падпісваю першым… ” (белор. Суровы прыгавор падпісваю першым), у якім асуджаў іх за нацдэмаўшчыну. Член Саюза пісьменнікаў СССР (з 1934).
Арышт і расстрэл
Арыштаваны 24 студзеня 1937 года ў Мінску па адрасе: вуліца Ленінская, 35/1, адначасова выключаны з ВКП(б). Сядзеў у адной камеры з Паэтам Юркам Лявонным (белор. Юрка Лявоны). Асуджаны пазасудовым органам НКУС 28 кастрычніка 1937 года як удзельнік «контррэвалюцыйнай сацдэмаўскай арганізацыі» да ВМН з канфіскацыяй маёмасці. Апошні верш “Прысяга «(пра асабістую невінаватасць) запісаў на сцяне Менскай унутранай турмы НКУС, дзе яго ўбачыў і запомніў Мікалай Хведаровіч:” у 1939 годзе я быў пераведзены ў адзіночную камеру. Уважліва агледзеў сцены ў пошуках надпісаў-і вось у куце прачытаў тэкст верша, надрапаны чымсьці вострым на сцяне.
ПРЫСЯГА
Я не чакаў;
Я не гадаў,
Бо жыў з адкрытаю душою,
Что стрэне лютая бяда,
Падружыць з допытам,
З турмою.Прадажных здрайцаў лiхвяры
Мяне зацiснулi за краты.
Я прысягаю вам, сябры,
Мае пали,
Мае бары, —
Кажу вам — я не вiноваты!
Гэта была апошняя сустрэча з маім любімым паэтам і сябрам Міхасём чаротам. Гадамі я захоўваў гэтыя яго словы ў сэрцы”» Празаік і паэт Майсей Сяднёў (белор. Масей Сяднёў) у сваім рамане «Раман Карзюк» згадваў, як змучанага Чарота наўмысна спайвалі, каб у яго, нячулага, выпытваць новыя імёны «здраднікаў». Пасля допытаў і катаванняў ён прызнаў сябе вінаватым. Расстраляны ў ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года. Савецкія крыніцы паказваюць дату смерці 14 снежня 1938 года, не згадваючы пра расстрэл.
Рэабілітаваны Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР 8 снежня 1956 года. Асабістая справа м. Чарота № 8153-с с фатаграфіяй захоўваецца ў архіве КДБ Беларусі.
