Рукапіс Пісецкай А А (Карабцовай) пра вайну
Рукапіс Пісецкай А А (Карабцовай) пра вайну.
Матэрыял падаў Муха Барыс Ібрагімавіч (Арыгінал захоўваецца ў асабістай калекцыі).
Прыблізны час напісання-1980-ыя гг.
Начало войны
Добра памятаю пачатак вайны. У гэты час мы жылі ў м. (мястэчку) Пухавічы. Бацька быў на фронце. Маці працавала ў школе в. Зат (Зацітава) Слабада (да вайны). Памятаю, як бамбілі (верагодна, аэрадром), а бомбы падалі блізка. Мы забраліся ў склеп, было страшна. У 1943 г. пайшла разам з маці ў Чэрвеньскі р-н в. Чырвоны Бераг.
У нямецкім акружэнні
Гэта была партызанская зона і немцаў да 1944 г.там не было. Вакол лесу, шмат партызан. Яны баяліся. Маці варыла партызанам ежу. Так прайшоў год. 17 красавіка 1944 г.была блакада. Гэта я памятаю добра. Бо мне ішоў 8-ы год (нар. У 1937 г.). У тую раніцу я прачнулася рана, было ў вёсцы вельмі ціха. Я выйшла на вуліцу і бачу: бягуць немцы ўжо па дварах і блізка. Прыбегла дадому і крычу: немцы. Маці схапіла дакументы і чамусьці кружку (што прыйшло на памяць) і пабеглі агародамі да ракі. Там быў мост, можна было перабрацца ў лес, а там у партызаны. У Чырвоным Беразе жылі сем’і партызан: жонкі, дзеці. Сюды і прыходзілі партызаны з лагера. І вось мы кінуліся да ракі. А рака разлілася, ішлі крыгі (гэта ж 17 красавіка). Мост ужо захапілі немцы. Некаторыя (хто сышоў) кінуліся ўплаў і пераплывалі, калі кулі не траплялі. Памятаю, як мужчына не паспеў пераплысці, а немцы яго кулямётнай чаргой накрыж прайшлі. Усіх мужчын перабілі. Маці закапала дакументы пад куст. Як бедавала мама, што мы не ўмелі плаваць. Некаторым (вельмі мала) удалося пераплысці, хоць немцы расстрэльвалі ў вадзе.
Перад адпраўкай у Германію
Сабралі ўсіх, хто застаўся ў жывых і прыгналі да могілак. Стаялі, пакуль немцы не падпалілі ўсе хаты і адрыны. Мычалі каровы, свінні, усё гарэла. А паліцай пытаецца ў немца: а іх расстрэльваць? (мама нядрэнна разумела нямецкую мову, бо вучыла ў школе ды і жылі на кватэры ў Пухавічах у габрэяў. А мовы падобныя). А немец і кажа: Весткі ў М.Горку. І павялі нас у М.Горку. У раёне цяперашняга ЛМЗ (ліцейна-механічнага завода*?) сустракалі нас паліцаі. Прывялі ў турму (цяпер музычная школа) (на вуліцы Пралетарскай, сёння ў гэтым будынку знаходзіцца Сацыяльна-педагагічны цэнтр, а таксама пабудаваны філіял Мінскэнерга**?) , яна была абнесена калючым дротам. Маці выклікалі на допыты. Дапытвалі паліцэйскі Васька Непрыменны. Дапытваў і ноччу, здымаў рэмень і біў, усё пытаўся, хто з М.горкі прыходзіў да партызанаў на сувязь. Мама на допыты мяне брала, баялася, што нас разлучаць, аднойчы (гэта ўжо ў траўні м-це было) выгналі ўсіх на вуліцу і загадалі пабудавацца ў дзве калоны: у адну – старыя і дзеці, а ў іншую – дарослыя. Дарослых сталі весці да выхаду, а мама крыкнула:»Аллочка, бяжы да мяне”. Я і перабегла плошчу. Нешта немцы ля выхаду замарудзіліся і не бачылі гэтага. Мама мяне пад паліто схавала (доўгае ў яе яно было), паставіла ў сярэдзіну натоўпу. Мама кажа, што таксама зрабіла і яшчэ адна жанчына па прозвішчы Сярдзюк Стеша. Яна схавала так свайго сына Гену. Такім чынам, нашу калону прыгналі на вакзал, пагрузілі ў вагоны таварныя і адправілі ў Германію.
У Германіі
Спачатку мы трапілі ў размеркавальны лагер. Прыходзілі немцы і выбіралі людзей працаваць на іх гаспадарках. Ну, а жанчына з дзіцем ім не патрэбна была, і таму нас пераслалі ў лагер Брандэнбурга. Там былі Баракі і ўжо рускія, палякі, французы. Маме выдалі робу, драўляныя чаравікі. Дарослых выганялі на працу на завод, а нас, дзяцей было чалавек 12-14. Надглядчыцай над намі была немка Кляйне. Мы яе так клікалі за вельмі маленькі рост і крывыя ногі. Паколькі баланды і так званага хлеба нам не давалі (давалі толькі тым, хто працаваў), то Кляйне 1 раз у дзень давала нам шклянку малака. Мы заўсёды выстройваліся ля яе пакоя па чарзе і яна давала нам малака. Запомнілася ў яе ў пакоі на ложку сядзела лялька. Ах, як хацелася яе ўзяць на рукі! Яна нам давала працу: чысціць вакол баракаў, падмятаць, а калі мы наводзілі парадак, адпраўляла нас з немцамі ў лес. Там мы збіралі сукі, гузы, хлам, г.зн. чысцілі лес. Пастаянна хацелася есці.
Становішча жыхароў СССР і іншых краін у лагерах
І мы, дзеці, хадзілі пабірацца да баракаў, дзе былі замежнікі. Іх баракі былі асобна ад нашых, а паміж імі заўсёды стаяў на пасадзе немец. І калі быў на пасадзе» фюрэр ” (мы так яго называлі), ён нас прапускаў. Хадзілі па 2-3 чалавек пад вокны і прасілі есці. Замежнікі (французы, датчане) стараліся даць нам што-небудзь паесці. Іх кармілі лепш і Чырвоны Крыж ім даваў пасылкі. Калі стаялі на пасадзе іншыя немцы, то не прапускалі. Асабліва запомніўся адзін: сярэдняга росту, поўны, хадзіў з аўчаркай. Аднойчы мне ўдалося скрасці качан капусты. Я яго схавала пад паліто і прынесла ў барак. Тут жа па лісце ўсё разабралі і з’елі. І тут жа прыйшоў гэты немец з аўчаркай (я ўжо схавалася на нарах), а сабака паказала на мяне. Тады ён нагайкай збіў мяне.
Рукапіс Пісецкай А А (Карабцовай) пра вайну. Вызваленне
Побач з лагерам быў аэрадром. Яго бамбілі як нашы, так і саюзнікі. Бомбы траплялі не толькі ў цэль, але і ў баракі. Дзесьці траціна, або чацвёртая частка загінула. Памятаю, пасля бамбёжкі прыгналі грузавыя машыны, далі вілы і прымусілі нагружаць целы і ўсё, што засталося ад людзей.
Калі пачалося наступленне Савецкай Арміі, немцы загадалі ўсім выйсці і пагналі нас у бок Магдэбурга.
Ноччу кінулі, нарэшце нас і пачаўся бой. Мы сядзелі дзесьці ў полі, а над намі ляцелі снарады. Раніцай немцаў не стала. Цішыня. Але тыя, што засталіся ў жывых баяцца выйсці. А я пабегла да дарогі. Там ужо ішла савецкая разведка: матацыклісты і коннікі. Я падбегла да аднаго салдата і спытала: “вы не бачылі майго тату? Ён самы высокі”» Ён пасадзіў мяне на каня побач з сабой і кажа: “не бачыў. Дзяўчынка, што ж ты хочаш, бо ты такая галодная, такая худая»
Дзіцячыя жаданні падчас вайны
А я: «дзядзька, я так хачу ляльку!”Побач была нейкая вёска, немцы выкінулі белыя сцягі. Ён зайшоў у адзін, другі дом, пытаўся ў немак для мяне ляльку. Яны паказвалі, што няма ў іх лялькі. Тады ён кажа: “Я і так адстаў ад сваіх. На вось табе (а гэта было ў нейкім доме нямецкай) і даў мне міску з мукой і яечкаў туды наклаў. І пайшла я з гэтым дабром у поле да сваіх і кажу: Вы тут сядзіце, а ўжо нашы прыйшлі. І пабеглі ўсе да дарогі. Там і пачаліся слёзы, і радасць. Абдымаліся, цалаваліся. Вызвалілі нас 5 мая 1945г.хтосьці з камандзіраў сказаў: «Вы цяпер вызваленыя, Вяртайцеся на радзіму. Але прыйдзецца вам ісці да Одэра пешшу, ніхто вам машын не дасць. І пайшлі мы праз усю Германію, праз Берлін. У Берліне мне запомніўся салдат на вярблюдзе. Ніхто тады не бачыў вярблюдаў і нехта сказаў: Глядзіце, які страшны. А ў адказ вярблюд пляваўся. Гадоў 15 таму па радыё была перадача пра гэтага салдата. Яму адзінаму ў Савецкай Арміі дазволілі ваяваць на вярблюдзе і ён сустрэў Перамогу з ім у Берліне.
Дайшлі да Одэра. Ішлі шмат дзён. Салдаты нас кармілі. Мост на Одэры падарваны. Пераплывалі на лодках. А ў Польшчы нас пагрузілі ў склад, адкрыты (як возяць пясок) балазе, ужо было цёпла, чэрвень м-ц, хоць ехаць было холадна. Так мы і дабраліся да хаты.
*ЛМЗ – наша трактоўка абрэвіятуры, дакладнае значэнне невядома
**Па стану на 2021 год
