Яфрэм Іванавіч Карнейчык-кандыдат гістарычных навук. Нарадзіўся 17 сакавіка 1900 года ў вёсцы Турын Пухавіцкага раёна (яшчэ пры царскай Расіі).
Артыкул на аснове матэрыялаў мухі Барыса Ібрагімавіча і артыкула Наталлі Васільеўны Пархомчык-рэдактар газеты ” пухавіцкія навіны
Дасягнуў значных поспехаў у галіне гісторыі Беларусі, атрымаў ступені старэйшага навуковага супрацоўніка і кандыдата гістарычных навук. Асабліва цікавы той факт, калі ж ён атрымаў гэтыя званні. Але мы прапануем вам прайсці яго біяграфію паслядоўна. Дадзены матэрыял будзе напоўнены мноствам фотаматэрыялу і некаторымі дакументамі.
Да вайны…
Нарадзіўся наш герой у сялянскай сям’і, якая па тых мерках была досыць вялікі. Па ўспамінах жонкі, можна зрабіць выснову аб тым, што дзяцінства Яфрэма Іванавіча праходзіла ў працы. Пазней лёс распарадзіўся досыць жорстка і Яфрэму прыйдзецца перажыць усе жахі Вялікай Айчыннай вайны.
У перыяд з 1920 па 1926 год Яфрэм Карнейчык праходзіў службу ў Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі. У 1924 годзе ўступіў у Камуністычную партыю, у 1929 годзе атрымаў дыплом камуністычнага ўніверсітэта імя Леніна. Універсітэт у якім праходзіў навучанне знакаміты да сённяшняга дня. Сёння гэта Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, калі быць яшчэ дакладней, то тады да яго адносіўся будынак, які тэрытарыяльна размешчаны на вуліцы К.Маркса ў Мінску, цяпер – філфак БДУ. Яфрэм Іванавіч адрозніваўся тым, што ў яго жыцці практычна на ўсіх этапах былі верныя таварышы і паплечнікі. Вось менавіта дзякуючы аднаму з іх-Жаркевічу т.ф. удалося ўбачыць фотаздымак 4 выпуску названага ўніверсітэта і Карнейчыка (гл. ніжэй. Другі шэраг зверху, другі злева – Карнейчык я.і., другі шэраг унізе, першы злева – Жаркевіч Т. Ф. (Ц. Ф. – Беларускія ініцыялы).
З гэтага моманту пачынаецца навуковы шлях Яфрэма Іванавіча: быў супрацоўнікам Інстытута гісторыі Беларускай акадэміі навук, з 1934 года — намеснікам дэкана гістарычнага факультэта БДУ, затым дацэнтам кафедры гісторыі СССР Мінскага педагагічнага інстытута. Склалася і сямейнае жыццё: дома яго чакала любімая жонка Міна Абрамаўна і дачушка Нелечка, якая нарадзілася ў пачатку 1930 года. Даваенныя гады, мяркуючы па ўсім, для Яфрэма Карнейчыка былі даволі шчаслівымі. Але ўсё перакрэсліла вайна.
Ваенныя гады
Сталіца БССР была акупаваная на шосты дзень пасля пачатку вайны. Можна сабе ўявіць, што рабілася ў Мінску пасля абвяшчэння аб вераломным нападзе Германіі на СССР. А менавіта: спешная мабілізацыя, і такая ж спешная эвакуацыя. У гэтай мітусні Яфрэм Карнейчык страціў сваю сям’ю. Ён мог бы адправіцца з імі ў эвакуацыю, як гэта зрабілі навуковыя супрацоўнікі многіх ВНУ. Але замест гэтага запісаўся добраахвотнікам на фронт. Калі перад адпраўкай прыбег дадому развітацца, там ужо нікога не было. Каб не падвяргаць жыццё небяспецы, ужо пасля першых бамбардзіровак Жонка з дачкой, не дачакаўшыся яго, сышлі да родных у Турын.
Служба ў 30-й арміі
Служыць Яфрэма Іванавіча вызначылі ў палітаддзел 30-й арміі. Сфарміравана яна была ў ліпені 1941 года. З 15 ліпеня 30-я армія была ўключана ў рэзерв і спачатку выконвала абарончыя работы. Затым удзельнічала ў Смаленскай бітве, Маскоўскай бітве.
У верасні-лістападзе 1941 года 30-я армія адлюстроўвала наступ праўзыходных сіл праціўніка ў раёне Вязьмы, ля Волжскага вадасховішча, на подступах да Калініна (цяпер Цвер). Узімку 1941-1942 гадоў удзельнічала ў контр-наступе пад Масквой. У 1942 годзе армія ў ліку іншых прымала ўдзел у баях пад Ржэвам. У сакавіку 1943 года пры ліквідацыі ржэўска-Вяземскага плацдарма нямецка-фашысцкіх войскаў воіны арміі з баямі прайшлі 170 кіламетраў, вызвалілі Вязьму, каля 800 іншых населеных пунктаў. 16 красавіка 1943 года 30-я армія ператворана ў 10-ю гвардзейскую армію.
У жніўні 1943 года ўжо ў новай якасці армія прыняла ўдзел у наступальных баях у раёне горада Ельня. У снежні была перадыслакаваная ў раён Вялікіх Лук і 9 снежня была ўключана ў склад 2-га Прыбалтыйскага фронту. Са студзеня па чэрвень 1944 года ўтрымлівала плацдарм на рацэ Вялікая ў раёне пушкінскіх Гор. Затым удзельнічала ў вызваленні Латвіі.
Баявы шлях арміі-гэта і баявы шлях Яфрэма Карнейчыка. У 1942 годзе яго воінскае званне — батальённы камісар, у 1943 — гвардыі маёр. Пасада-лектар аддзялення і прапаганды палітычнага аддзела арміі.
Захавалася і фота гэтага перыяду, якое было падорана Яфрэму Іванавічу яго таварышамі.
Баявыя заслугі
Быццам бы нічога баявога. Але гэта не так. У ліпені 1942 года Яфрэма Карнейчыка ўзнагародзілі медалём «За баявыя заслугі». У Палажэнні аб медалі сказана, што ўручаецца яна «за ўмелыя, ініцыятыўныя і смелыя дзеянні ў баі, якія спрыялі паспяховаму выкананню баявых задач вайсковай часткай, падраздзяленнем». А ва ўзнагародным лісце напісана наступнае: “таварыш Карнейчык Яфрэм Іванавіч у 30-й арміі са жніўня 1941 года на пасадзе лектара палітаддзела.
За гэты перыяд часу прарабіў вялікую працу сярод асабістага складу частак па агітацыі і прапагандзе. У гэтай працы выключна старанны. Большую частку часу знаходзіцца ў частках, дзе жывым словам натхняе байцоў і камандзіраў на мужнасць і адвагу супраць фашысцкіх банд.
Акрамя сваёй прамой працы неаднаразова атрымліваў заданні ваеннага савета і палітаддзела арміі па забеспячэнні выканання баявых загадаў камандавання падчас наступлення нашых войскаў».
Трагічная доля сям’і
Увесь час, пакуль знаходзіўся на фронце, Яфрэм Іванавіч спрабаваў даведацца што-небудзь пра лёс сваёй сям’і. Ён адшукаў у эвакуацыі сваіх былых калег, пісаў ім лісты. У лістах пытаўся, хто мог бачыць ягоную сям’ю ў апошнія дні перад акупацыяй Менска і хоць нешта ведае пра ягоную жонку і дачку.
Толькі ў 1944 годзе з ліста сястры ён даведаўся пра лёс самых блізкіх сваіх людзей. Разумеючы, што ліхалецце лягчэй перанесці побач з блізкімі людзьмі, Міна Абрамаўна з дачкой пераехала да родных Яфрэма Іванавіча ў Турын. Але выратавання тут не знайшлі. Літаральна праз некалькі месяцаў акупацыі пачалося масавае знішчэнне яўрэяў. Пра сям’ю навукоўца даведаліся ў Мар’інагорскай камендатуры. У выніку паліцыянты забралі міну Абрамаўну і Нэлі ў райцэнтр.
Па ўспамінах мясцовых жыхароў, праз некалькі дзён пасля арышту з Мар’інай горкі прыйшоў паліцэйскі і распавёў, што дзяўчынку расстралялі ў невялікім ляску недалёка ад Пухавіч (хутчэй за ўсё, на Паповай горцы). Праз некаторы час турынскія сваякі хадзілі на гэта страшнае месца, і каля свежай брацкай магілы знайшлі фатаграфію Нэлі. Верагодна яна ўзяла фатаграфію з сабой. Міна Абрамаўна загінула крыху пазней: яе фашысты некаторы час трымалі ў камендатуры, прымушаючы працаваць перакладчыцай.
Яфрэм Іванавіч цяжка перажыў гэтыя трагічныя весткі і да канца сваіх дзён сумаваў пра родных людзях.
Пазней быў узнагароджаны яшчэ некалькімі медалямі: “За абарону Масквы”
Меркавана таксама быў узнагароджаны медалём “За перамогу над Германіяй”
Яфрэм Іванавіч Карнейчык-кандыдат гістарычных навук, абарона падчас акупацыі
Дзе і як скончыў вайну Яфрэм Іванавіч Карнейчык-пытанне. У агульнадаступнай біяграфічнай даведцы напісана, што пасля вайны ён вярнуўся ў Мінск. У гэты ж час абараніў кандыдацкую дысертацыю.
Паспрачацца з гэтым дазваляе выпіска з пратакола Вучонага савета Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Дакумент датаваны 22 мая 1944 года: «слухалі: публічную абарону выконваючага абавязкі дацэнта гвардыі маёра Карнейчыка Яфрэма Іванавіча на суісканне вучонай ступені кандыдата гістарычных навук на тэму «Беларусь у Айчыннай вайне 1812 года пры афіцыйных апанентах акадэміку у.і. Пічэта і прафесары к. у. Сіўкове…». Дата дакумента дазваляе сцвярджаць, што кандыдацкую ён абараніў, калі Менск яшчэ не быў вызвалены. Тады напрошваецца пытанне: дзе гэта адбылося? У маі 1943 года была прынята пастанова аб аднаўленні работы Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта ў эвакуацыі. Доказам гэтай гіпотэзы можа стаць ўзнагарода Яфрэма Іванавіча “Медаль за вызваленне Масквы”, даведка Да гэтай картцы кажа пра тое, што 1 мая 1944 года ён знаходзіўся менавіта ў Маскве.
БДУ ў Маскве
Універсітэт размясцілі на чыгуначнай станцыі Сходня пад Масквой. Магчыма, Карнейчыка адклікалі з войска, і кандыдацкую ён абараняў на пасадзе выконваючага абавязкі дацэнта. У Мінск БДУ пераехаў у жніўні 1944 года. Пасля заканчэння вайны Яфрэм Іванавіч займаўся навуковай працай. Напісаў яшчэ адну знакавую кнігу – »Беларуская нацыя”.
У перыяд з 1954 па 1955 год Яфрэм Іванавіч таксама атрымаў атэстат старэйшага навуковага супрацоўніка ў галіне гісторыі СССР.
З жыцця Яфрэм Іванавіч пайшоў у 1972 годзе.
